Lezing: Raadsels van sterhopen

Open sterhoop M45 (Pleiaden)

Astronomievereniging Orion – KNVWS West Brabant organiseert op woensdag 17 mei 2023 voor leden en niet-leden een lezing over sterhopen. De lezing wordt gegeven door Prof. Dr. Henny Lamers. Hij is verbonden aan het Sterrenkundig Instituut van de Universiteit van Amsterdam.

Aan de hemel kunnen we prachtige sterrenhopen zien. Er zijn twee soorten sterrenhopen.

Open sterhopen bevatten duizenden tot tienduizenden sterren en zijn relatief jong; de meeste zijn jonger dan een paar honderd miljoen jaar. Open sterhopen draaien in het vlak van de melkweg om het centrum. Bolhopen daarentegen zijn heel oud, tot 12 miljard jaar toe, en bevatten honderdduizenden tot miljoenen sterren. Bolhopen bewegen in een grote bol, die we de halo noemen, om het centrum van de melkweg.

Hoe komt het dat er twee soorten sterrenhopen zijn? Hoe zijn ze ontstaan? Waarom bewegen ze in verschillende soorten banen? Waarom hebben de bolhopen veel minder zuurstof, koolstof enz. dan open sterhopen?

Open sterrenhoop NGC 6397 Alle sterren worden geboren in sterrenhopen. Toch zijn er in onze melkweg veel meer losse sterren dan sterren in sterrenhopen. Hoe komt dat?

De sterren van een sterhoop zijn allemaal bijna tegelijk geboren uit een reusachtige gaswolk en moeten dus aanvankelijk allemaal dezelfde chemische samenstelling hebben gehad. Maar met de Hubble Ruimte Telescoop is ontdekt dat de sterren in bolhopen zeer merkwaardige verschillen in samenstelling vertonen die niet verklaard kunnen worden door hun evolutie. Hier is dus iets vreemds aan de hand. Aanvankelijk dacht men dat het om uitzonderingen ging, maar het is inmiddels duidelijk dat bijna alle bolhopen dit raadselachtige patroon vertonen. Hoe meer sterren een bolhoop heeft, des te vreemder zijn de verschillen in samenstelling.

Bolhoop M13 (Herculesbolhoop) De spreker zal de eigenschappen van de bolhopen en open sterhopen bespreken en uitleggen waardoor ze ontstaan zijn. Hij bespreekt ook mogelijke verklaringen voor de vreemde chemische samenstellingen van sterren in bolhopen. Daarbij spelen misschien zelfs superzware sterren en zware zwarte gaten een rol. Maar er blijven genoeg raadsels over!

De lezing wordt gegeven in het Huis van de Westrand aan het Sint Lucasplein 3 te Roosendaal. De lezing begint om 20:00 uur, inloop vanaf 19:30. Niet-leden kunnen zich aanmelden bij de secretaris: info@knvws-west-brabant.nl. Na bevestiging door hem dat er een plaats beschikbaar is, graag een bedrag overmaken van € 5 per persoon op IBAN: NL63 RABO 0185248454 t.n.v. Nederlandse Ver. voor Weer- en Sterrenkunde, onder vermelding van “lezing 17-05”.

Lezing: Ruimtevaart – Van Apollo tot Artemis

Orion en de Europese Service Module Astronomievereniging Orion – KNVWS West-Brabant organiseert op woensdag 19 april 2023 voor leden en niet-leden een lezing over de ruimtevaart, van Apollo tot Artemis. De lezing wordt gegeven door Marco van der List.

Het is al weer meer dan een halve eeuw geleden dat de laatste man op de Maan liep tijdens de Apollo-17 missie. Sindsdien is de bemande ruimtevaart beperkt geweest tot met name ruimtestations in een lage baan om de Aarde. Maar de komende jaren zal in deze situatie verandering komen als de mens terugkeert naar de Maan in het kader van het Artemis programma.

In deze presentatie neemt de spreker u mee op reis naar het hemellichaam dat het dichtst bij ons staat: de Maan. Zo komen het ontstaan van onze naaste buur in de ruimte, de invloed van de Maan op de Aarde en het vroege ruimteonderzoek aan bod. Natuurlijk passeert de ruimterace tussen de VS en de Sovjet-Unie in de jaren zestig de revue. Via recenter onderzoek met behulp van onbemande sondes, komen we dan bij het huidige internationale Artemis project. In november 2022 vond de eerste testvlucht van de gigantische SLS-raket en de Orion capsule, nu nog onbemand, plaats. Binnen enkele jaren moet dit resulteren in de eerste bemande reis naar de Maan sinds 1972 en uiteindelijk in een Maanlanding, nu met de eerste vrouw en Europese ruimtevaarder.

De spreker, Marco van der List, is al meer dan 30 jaar actief als amateurastronoom en lid van astronomievereniging Orion. Naast het volgen van met name de actuele ontwikkelingen op het gebied van planeetonderzoek, is hij ook een van de vrijwilligers op Sterrenwacht Tivoli in Oudenbosch en redactielid van het blad Ruimtevaart van de Nederlandse Vereniging voor Ruimtevaart (NVR). Hij is werkzaam als ruimtevaartingenieur.

Lezing: De James Webb Telescope – Up-to-date

JWST
Lezing door Walter Wamsteker

Walter Wamsteker was jarenlang docent natuur- en sterrenkunde aan het Norbertuscollege in Roosendaal. Door zijn vak is de interesse in telescopen ontstaan.

Op woensdag 8 maart geeft hij ons de actuele informatie over de James Webb telescoop (vernoemd naar de voormalige bewindvoerder van NASA).

Op 25 december 2021 werd de James Webb, of kortweg de JWST, gelanceerd als opvolger van de Hubble-ruimtetelescoop. De JWST is een optische en infraroodtelescoop en kijkt dwars door het stof heen en vangt het licht van de sterren in hun vroegste fase.
De doelen van de JWST zijn:

Het opvangen van licht van sterren en sterrenstelsels die kort na de oerknal werden gevormd.
Bepalen hoe deze oudste sterrenstelsels zijn geëvolueerd.
De vorming van nieuwe sterrenstelsels observeren.
De fysische en chemische samenstelling van verre sterrenstelsels meten en de mogelijkheid van het bestaan van leven onderzoeken.

Er zijn inmiddels ruim 160 (600, d.d. 5 maart 2023) wetenschappelijke publicaties verschenen op basis van de JWST-waarnemingen en kijken astronomen uit naar wat er allemaal nog ontdekt gaat worden.