Spreker: Prof. Dr. R.G. Strom
Prof. Dr. R.G. Strom was als hoogleraar algemene astronomie, en in het bijzonder de radioastronomie, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en Senior onderzoeker bij het Nederlandsch Instituut voor Radio Astronomie ASTRON.
Wat zijn zwarte gaten? Hoe zien ze er van dichtbij uit?
In deze lezing besteden we aandacht aan de verscheidenen aspecten van zwarte gaten en hun rol in de hedendaagse sterrenkunde. Naast een schets van de geschiedenis wordt aandacht besteed aan de waarnemingen waaruit de aanwezigheid van een zwart gat kan worden afgeleid.
Deze lezing is met name nu interessant omdat onderzoekers van het wereldwijde telescopennetwerk Event Horizon Telescope (EHT) een video willen maken van het zwarte gat in het hart van de melkweg, het superzware zwarte gat Sagittarius A, met een techniek die geobserveerde en computerbeelden combineert tot een film in hoge resolutie. Deze EHT telescoop bestaat uit 11 telescopen die één megatelescoop vormen met een schotel zo groot als de aarde. Zwarte gaten zijn onzichtbaar, maar astronomen kunnen alles wat eromheen gebeurt observeren en meten. Radiogolven worden als data opgeslagen op talloze harde schijven, waarna supercomputers er een film van maken. In april 2019 publiceerden de onderzoekers van het wereldwijde telescoopproject Event Horizon de allereerste foto van een zwart gat, M87.
Ook Nederland speelt in het onderzoek naar zwarte gaten een belangrijke rol. In Maastricht wordt in de toekomst onderzoek gedaan met de Einstein Telescoop voor zwaartekrachtsgolven. Men werkt daar nu aan een prototype en start de daadwerkelijke bouw rond 2030. Het bouwwerk zal bestaan uit drie tunnels van elk 10 km lang, aangelegd een paar honderd meter onder de grond. De grond is daar uiterst stabiel, en daarmee lijkt een goede demping van de trillingen gegarandeerd.
Het einddoel van al deze onderzoeken is de wetenschap zelf te veranderen, door aan te tonen dat twee fundamentele theorieën van de natuurkunde verenigbaar zijn: de relativiteitstheorie van Einstein en de kwantummechanica. Het bewijs van deze theorie, dat de grootste revolutie in de natuurkunde in ruim 100 jaar zou zijn, ligt mogelijk in zwarte gaten.